ประวัติความเป็นมาประเพณีกิ๋นสลาก
ประเพณีทำบุญ กิ๋นสลาก เป็นประเพณีที่ชาวภาคเหนือได้รับสืบทอดเป็นมรดกทางวัฒนธรรมมาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล ซึ่งตรงกับประเพณีทำบุญสลากภัตรของชาวไทยภาคกลาง และประเพณี ทิ้งกระจาดของชาวจีน สำหรับจังหวัดแพร่ เรียกการทำกิจกรรมนี้ว่า " กิ๋นสลาก" ระยะเวลาจัดกิจกรรม โดยปกติตามประเพณีนิยมมักจัดขึ้นระหว่างวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ เหนือ เดือน ๑๐ ใต้ (ภาคเหนือนับเวลาเร็วกว่าภาคกลาง ไป ๒ เดือน ) ถึงวันแรม ๑๕ ค่ำเดือนเกี๋ยงเหนือ เดือน ๑๒ ใต้ (เดือนเกี๋ยง คือ เดือนอ้ายหรือเดือนที่ ๑)
ประเภทของสลาก
๑. ก๋วยสลาก โดยมีลักษณะคล้ายชะลอม มีลำดับขั้นตอนการทำและตกแต่งดังนี้
(๑) เอาไม้ไผ่มาสานเป็นชะลอม คล้าย ๆ ชะลอมใส่ผลไม้
(๒) นำใบตองมารองในก๋วย
(๓) นำเครื่องไทยทานใสก๋วย ดังนี้ ข้าวสารอาหารแห้ง ประกอบด้วย - ข้าวสาร- กระเทียม- หอมแดง- เกลือ- ปลาร้า- ปลาแห้ง- ปลากระป๋อง- พริกแห้ง- น้ำปลาขนาดเล็ก หมาก พลู กล้วย อ้อย ปูนแดง ปูนขาว ของคาวหวาน บุหรี่ (ยาขึ่น) ไม้ขีด ดอกไม้ธูปเทียน (สวยเตียน) เมื่อนำสิ่งของทั้งหมดใส่ในก๋วยแล้วมัดปากก๋วยด้วยตอก แล้วนำเอาดอกไม้ธูปเทียน (สวยเตียน) เสียบไว้ข้างบน
การเขียนเส้นก๋วยสลาก (ชะลอม)
เจตนาศรัทธา หมายมี……………………………………………………………………………………………………….
ขงขวายหาได้ยัง…………….……….ถวายเป็นตาน เพื่อจักอุทิศส่วนกุศลไปหื้อ……………..……… ขอจุ่งมารับเอาแด่เต๊อะ
ที่ตั้งของสลากก๋วยอยู่ที่...................................................นั่งที่............................เบอร์โทรศัพท์....................................
๒. สลากโชค (สลากโจ๊ก) มีลักษณะเป็นต้นสลาก โดยใส่ภาชนะ เช่น ถังน้ำ กระบุง ตระกร้า เป็นต้น นำวัตถุสิ่งของเครื่องใช้ต่างๆ ผูกมัดติดกับต้นสลาก เช่น ของใช้อุปโภค บริโภค และเงินที่เป็นธนบัตรชนิดต่างๆ
การเขียนเส้นสลากโชค (สลากโจ๊ก), เช่น ถังน้ำ กระบุง ตระกร้า เป็นต้น
อิมินาศรัทธาหมายมี........................................................ขงขวายหาได้ยัง.................................
ถวายเป็นตานเพื่อจักอุทิศส่วนกุศล ไปหื้อ.......................................................................ขอจุ่งมารับเอาแด่เต๊อะฯ
ที่ตั้งของสลากโชคอยู่ที่.....................................นั่งที่....................เบอร์โทรศัพท์....................................................
๓. ต้นกัลปพฤกษ์ มักทำเป็นต้นสลากที่สูงใหญ่ มีลักษณะดังนี้
๑. นำไม้ไผ่สูงตามต้องการทำเป็นเสาสลากของต้นกัลปพฤกษ์
๒. นำไม้ไผ่เหลาเป็นวงกลมทำเป็นชั้น ๆ อาจเป็น ๓ ชั้น , ๕ ชั้น , ๗ ชั้น หรือ ๙ ชั้น แต่ส่วนมากนิยมทำเป็น ๙ ชั้น (ชั้นที่ ๑ นับจากข้างล่างขึ้นบน)
๓. นำกระดาษย่นสีต่าง ๆ มาพันรอบเสาและชั้นของต้นกัลปพฤกษ์
๔. แต่ละชั้นก็นำเครื่องไทยทานมาผูกติดให้สวยงาม ปัจจุบันจะนิยมใส่บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป วุ้นเส้น ถ้วย จาน ขันน้ำ ขนม แปรงฟัน ยาสีฟัน กระดาษชำระ ผงซักฟอก สบู่ แก้วน้ำ แชมพูสระผม ผ้าเช็ดหน้า ผ้าขนหนู
๕. ส่วนชั้นที่ ๑ นำสบงมาติด
๖. ส่วนชั้นที่ ๙ (หรือชั้นที่สูงที่สุดในการจัดทำ) นำเงินที่เป็นเหรียญมาห่อด้วยกระดาษเงิน กระดาษทอง แล้วนำมาห้อยไว้
๗. แล้วนำร่มคันเล็กมาติดปลายยอดสุด แล้วยังมีการผูกธนบัตรไว้ที่ขอบร่มตามศรัทธา
การเขียนเส้นสลากต้นกัลปพฤกษ์
สุตินนัง วะตะ เม ตานัง สลากะภัตตัง นิพพานะปัจจะโย โหตุ โน นิจจัง บัดนี้หมายมี
ปฐมะมูลศรัทธา(นาย/นาง).................................................................………..ก็หาได้ยัง……………………………………….
มาถวายเป็นตาน เพื่อจักอุทิศบุญกุศลไปหื้อแก่…………………………………………………………ขอจุ่งมารับเอาแด่เต๊อะฯ
ที่ตั้งของต้นกั๋นสลากอยู่ที่.................................................นั่งที่...........................เบอร์โทรศัพท์...................................